Christiaan Jacobs de Frieze , een doopsgezinde uit Gdansk naar Workum.

 

 

Gdansk (Pools) Duits: Danzig; is de hoofdstad van Pommeren en een Hanzestad, gelegen aan de Oostzee, op de plaats waar de westelijke arm van de Weichsel de Bocht van Gdansk  bereikt.

 

Vanaf de 2de helft van de 14de eeuw bestaan er intensieve handelsbetrekkingen tussen Danzig en de Nederlanden.  Zo ontstaat er een constante instroom van  immigranten uit Nederland en Vlaanderen. Zij krijgen een dusdanige machtspositie dat in 1457 de stadsraad verdere immigratie verbiedt.

 

Ondanks het verbod blijven Nederlandse en Vlaamse schepen in groten getale Danzig bezoeken. Een eeuw  later vestigen zich opnieuw vele Nederlanders in Danzig.

In de 16e eeuw komen naast de Hollandse, Vlaamse, Engelse en Schotse handelarengemeenschappen ook Friese kooplieden in de stad. Zij krijgen wel vestigingsrechten maar geen volledig burgerrecht. Ze kunnen wel eigen calvinistische geloofsgemeenschappen oprichten. De Friese en Noord-Hollandse Mennonieten (doopsgezinden) stichten bloeiende dorpen  in de moerassige Weichseldelta.

Nog steeds heeft dit gebied  landschappelijk grote overeenkomsten met Friesland .

Ook de doopsgezinden in Danzig handhaven  hier hun verdeeldheid over wat de ware leer is.

Zo heb je de Friezen en de Vlamingen.

De Vlamingen, gevlucht voor Alva en de Spaanse inquisitie, zijn al eerder naar Friesland gekomen. Van uit Friesland trekken ze naar o.a. de stad Gdansk.

Ondanks de onderlinge verdeeldheid is het mogelijk  van gemeente te wisselen.

De lekepredikers dopen en trouwen leden bij beide groeperingen.

De Vlamingen zijn wat steiler in de leer. De vrouwen zitten in de kerk apart van de mannen. Er wordt bij de Vlamingen in de kerk niet gezongen. Op het gebied van kleding zijn de Vlamingen weer vrijzinniger, uiterlijk vertoon is toegestaan. De Friezen zijn de boeren, de Vlamingen de mensen van hogere stand.

 

Samen met Tjaart Martens werk ik al jaren aan het maken van een database van de personele kohieren van Wonseradeel, waardoor wij inmiddels heel wat doopsgezinde families hebben kunnen traceren. Het wordt dan ook wel eens een uitdaging om moeilijk te vinden personen te zoeken. In dit geval de stamvader van de familie de Vreeze uit Workum.

Het was mij al opgevallen dat op verschillende websites families de Vreezes zoeken naar de grote onbekende. Tal van fantastische verhalen doen de ronde. Enkele weken geleden plaatsten wij een incomplete stamboom op onze website.

 

Tot mijn verbazing kreeg ik een interessante reactie van Jan Jozef de Vreeze, uit Witmarsum. Het blijkt dat er al veel speurwerk was verricht door  wijlen mijn oom Louw de Vreeze. Helaas hij bleef ook steken bij Lolle Jacobs de Vreese  (01-08-1768 / 21-07-1839).

In de overtuiging dat de Personele Kohieren van Workum de ware bron zouden zijn, ben ik afgereisd naar het Stadhuis van Workum, waar ik zeer welwillend werd ontvangen.

Helaas tref ik geen aanknopingspunt in de door mij hoog ingeschatte bronnen. Thuis had ik al ontdekt dat bij de doop van Lolle Jacobs de vader acatholica was, d.w.z. niet katholiek. Het doopsgezinde lidmatenboek van Doopsgezinde Gemeente geeft een aanwijzing:

Jacob Christiaans lidmaat 14 november 1759.

 

Naspeuringen geven aan dat Jacob Christiaans twee keer getrouwd is geweest nl met Retske Sanders, doopsgezinde, en na haar dood met Tyttje Kleises, rooms-katholiek. Drie kinderen uit dit laatste huwelijk worden rooms-katholiek gedoopt en krijgen de familie naam de Vreeze.

 

Waarom de Vreeze? Volgens ons identiek aan de Friese.

Deze mening is gebaseerd op de volgende zeer interessante vondsten. Door vervolgens te mogen speuren in de Speciekohieren van Workum 1748-1794 vind ik vijf minuten voor het sluiten van het archief de vermelding:

Jacob Christiaans ingekomen afkomstig  van Danzik.

 

Kijkt u zelf bij Jacob Christiaans voor nadere vermeldingen en gegevens. Door op internet te zoeken en de naam Gdansk in te toetsen, vind ik in Arkansas in de USA, de oudste Mennonite lijsten ter wereld, dopen, trouwen en overlijden, die door  toeval bewaard zijn gebleven en hier gefotografeerd. Klik hier voor foto's uit het kerkboek. En op het omcirkelde gedeelte onder dopen 1717 de naam van Christiaan Jacobs en Datie Sijmons, met de toevoeging

na Holland.

 

Onder de vermelding van beide namen leest u nog:

NB. Dese Laetzte was een gedoopt Joode, en gefeinsde Bedrieger, die hem opt heen reisen, verlooren heeft.

 

Dit moet haast wel betekenen, dat Jacob Christiaans als Jood gedoopt is en op weg naar Danzig zijn geloof heeft afgelegd. Na huwelijk met Datie Siemens hebben beiden zich doopsgezind laten dopen.

 

U begrijpt het al  op de lijsten staan personen vermeld met de toevoeging de Friese.

 

 

Douwe Meinderts Bonnema